Χόμορη

Η Χόμορη ή Χώμορη βρίσκεται στις ΝΔ πλαγιές του όρους Αρδίνης κάτω από το λόφο του Αγίου Κωνσταντίνου με το χαρακτηριστικό δάσος. Ίχνη αρχαίων οικισμών έχουν βρεθεί στις θέσεις Μάρμαρα, Μνήματα, Πέρπιανη και στην Αγία Τριάδα. Εξέχουσα οικογένεια της Χώμορης είναι οι Λογοθεταίοι. Γενάρχης ο Παναγιώτης Λογοθέτης – ο τίτλος του Λογοθέτη διδόταν από το Πατριαρχείο σε επιφανείς και εξέχουσες προσωπικότητες – που το βρίσκουμε το 1716 να δωρίζει το μισό Παλιοχώρι της Τερπίτσας (Διπλάτανος) στο Μοναστήρι της Αμπελακιώτισσας.

Τρεις επίσκοποι προήλθαν από τη Χώμορη την οποία είχαν καταστήσει κατά το χρόνο της θητείας τους έδρα της Επισκοπής. Ο Καρκαβίτσας διέσωσε παράδοση για οκτώ. Επειδή από την οικογένεια των Λογοθεταίων, Λογοθετόπουλων έγιναν τουλάχιστον δύο επίσκοποι, το επώνυμο μεταβλήθηκε σε Δεσποτόπουλος ή Δεσποταίος. Χάρις στην οικογένεια αυτή “ανέκαθεν υπήρχε εις το χωριόν τούτο Ελληνικόν Σχολείον”. Δύο ενεπίγραφες πλάκες που ήταν εντοιχισμένες στον Πύργο των Λογοθεταίων φανερώνουν ότι κτίσθηκε το 1756 από τους υιούς του Λογοθέτη Γεώργιο και Δημήτριο και ανακαινίσθηκε το 1775 από τον επίσκοπο Γαβριήλ (κατά κόσμον Γεώργιο Λογοθετόπουλο). Οι πλάκες έχουν εντοιχισθεί στο εσωτερικό του νεώτερου σπιτιού και προστατεύονται.

Στο ΝΑ άκρο του χωριού σε γραφικό λοφίσκο βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγίας Καβαδιώτισσας. Πότε κτίσθηκε το μοναστήρι δεν γνωρίζουμε αφού η κτητορική επιγραφή που είναι εντοιχισμένη στο καθολικό έχει καταστραφεί. Η μόνη ένδειξη είναι η χρονολογία 1725 σε εικόνα του τέμπλου. Από τις μοναστικές εγκαταστάσεις σώζεται το καθολικό (1831) βασιλικού ρυθμού χωρίς τρούλο και το ηγουμενείο (1815) που πρόκειται για οίκημα με εντυπωσιακό τρόπο δόμησης και στέγη από παραδοσιακή πλάκα. Αξιόλογες οι εικόνες του ξυλόγλυπτου τέμπλου και ιδιαίτερα η πολυπρόσωπη σύνθεση της Κοίμησης της Θεοτόκου. Δυστυχώς δεν αποφεύχθηκαν οι πρόχειρες και χωρίς προγραμματισμό επεμβάσεις, παρότι το μνημείο έχει αναγνωρισθεί ως διατηρητέο από το 1938.

Ενοριακός ναός είναι η Αγία Παρασκευή (1883), ξωκλήσια ο Άϊ Θανάσης (1955), Άϊ Κωνσταντίνος (1934), Άγιος Χαράλαμπος (2000). Το χωριό βρίσκεται ανάμεσα σε δύο χείμαρρους: το Μέγα Ρέμα δυτικά και τον Χωμορίτικο ανατολικά που χύνονται στον Κότσαλο. Στο ποτάμι αυτό βρίσκονται τα ερείπια δύο πετρογέφυρων. Το νεότερο το 1924 ήταν ερειπωμένο. Στο συνοικισμό Αγία Τριάδα που βρίσκεται στις τελευταίες ΝΑ κλιτύες του όρους Ξεροβούνι, υπήρχε ομώνυμη βυζαντινή μονή που είχε κατά την παράδοση σαράντα μοναχούς. Μετά την καταστροφή από τους κατακτητές οι μοναστές μετακινήθηκαν στο Μοναστήρι Παναγιά Καβαδιώτισσα Χόμορης. Μετά την απελευθέρωση συνοικίσθηκε η περιοχή της Αγίας Τριάδας από τους ενοικιαστές των κτημάτων, ξανακτίσθηκε η εκκλησία η οποία εξυπηρετεί τις ανάγκες του οικισμού. Η Χόμορη με την πλακόστρωτη πλατεία της, τη βρύση που κυλάει δίπλα, τα παραδοσιακά σπίτια και το δασικό περιβάλλον είναι μια φυσική ζωγραφιά.