Δορβιτσά

Η Δορβιτσά είναι κτισμένη στις βορινές πλαγιές των κατάφυτων λόφων ”Άϊ Λιάς” και “Ντουρούτη”, ενώ πίσω και πλάι ο ερημικός “Κρουνόλοφος” συμπληρώνει τη λοφοσειρά και απέχει από την έδρα του δήμου 6 χλμ. Πίσω από τους λόφους στα νότια οι βουνοκορφές Καρδαράς και Μελιός συμπληρώνουν το ορεινό ανάγλυφο. Ο οικισμός περιβάλλεται ανατολικά από το χείμαρρο Κώτσαρη, δυτικά από το Πλατανοβρυσόρεμα και βόρεια από το ποτάμι Κότσαλος που χύνεται στον Εύηνο. Κατά μια εκδοχή η ονομασία του χωριού παράγεται από τη λέξη δέρβη, που σημαίνει δρυοδάσος και πράγματα, πράγματι η Δορβιτσά παλαιότερα είχε απέραντες εκτάσεις με δρύες.

Η παράδοση μιλάει για αρχαίο κεραμείο στα Παντελαίικα χωράφια στον Κεφαλόβρυσο. Επίσης θραύσματα κεραμιδιών στον αγροοικισμό Πηγάδια, όπου υδατοδεξαμενή με πέτρινη αψίδα. Στου Γιαννιά υπήρχε ξωκκλήσι του Άϊ Γιάννη που κατολίσθησε. Εδώ υπάρχουν μικροί πλακοεπένδυτοι τάφοι. Η θέση Γουλιάφια (= νομίσματα) συνδέεται με την εύρεση αρχαίων νομισμάτων. Επιβλητικός είναι ο πετρόκτιστος ναός της Αγίας Παρασκευής (1922) στο κέντρο του χωριού. Ενδιαφέρον το κέντρο του χωριού με την πλατεία, όπου η προ- τομή του Δορβιτσιώτη Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού Παπανδρέου, απέναντι το μνημείο πεσόντων και το Ηρώο του ‘21 και συνέχεια το “Άλσος Θανάση Κουφογιάννη”. Ανατολικά της πλατείας, το πνευματικό κέντροτου Συλλόγου Δορβιτσωτών με ενδιαφέρουσα ιστορική και λαογραφική συλλογή.

Πιο κάτω στον Κότσαλο είναι ορατά τα βάθρα του ξυλογέφυρου που κατασκευάστηκε γύρω στα 1900. Πάνω από την πλατεία υπάρχει το πετρόκτιστο σχολικό κτίριο, σήμερα ξενώνας. Στην έξοδο του χωριού προς τη Στράνωμα η ξακουστή “Πλατανόβρυση” με το πέτρινο δημοτικό περίπτερο και το υπαίθριο θεατράκι. Πιο πάνω στις “Δρούγες” η πλατεία “Πανόραμα”, μέρος αγναντερό με εκπληκτική θέα και στο Πουρναράκι το μικρό εκκλησάκι του Πατροκοσμά το μοναδικό με τρούλο που πρωτολειτουργήθηκε το 1979. Βόρεια στο ποτάμι Κότσαλος στο στενό της “Πογονιάς” (Μπουγουνιά) το πετρογέφυρο (1700 περίπου) και στην αριστερή όχθη, στην είσοδο του γεφυριού το Εικόνισμα Άγιος Νικόλαος που είδε το 1890 ο Καρκαβίτσας. Λίγο πιο πάνω από τη συμβολή του Κότσαλου με τον χείμαρρο Κώτσαρη δεσπόζουν το Μεγάλο και Μικρό Καστέλι, γραφικά φυσικά κάστρα. Στο σύνορο με τη Στράνωμα, βαθιά δυτικά στη θέση “Γερακάρη” το παλιό μοναστηράκι Παναγιά η Γερακαριώτισσα σε πλάτωμα μέσα σε πυκνό δάσος ενώ από κάτω περνάει ο Κότσαλος. Οι εκ θεμελίων ανακαινίσεις του ναού είναι αλλεπάλληλες σε μεγάλο μάκρος χρόνου λόγω των καθιζήσεων. Από επιγραφή σε πέτρα, που φυλάσσεται εντός του ναού, πληροφορούμαστε ότι μια από τις ανακαινίσεις έγινε στα 1894. Η σημερινή εκκλησία είναι ευρύχωρη ορθογώνια βασιλική, που κτίσθηκε από τα θεμέλια τη δεκαετία του 1960.