Ελευθέριανη

Η Ελευθέριανη βρίσκεται στο βάθος χοάνης ανάμεσα στις βουνοκορφές όπου εξέχουν η Μαλαθούνα, το Ξεροβούνι και το Τσακαλάκι. Καλύπτεται από πυκνά δάση, όπου επικρατεί το έλατο και λιγότερο το πεύκο, τα πουρνάρια, τα κέδρα, οι καστανιές, τα δρυόδενδρα και άλλα δασικά είδη. Η ονομασία Λεφτέργιανη, που απαντάται το 1454 ενισχύει την άποψη ότι η ονομασία προέρχεται από τη σύζευξη δύο ονομάτων Λευτέρης + Γιάννης, συνηθισμένο φαινόμενο στη ρουμελιώτικη διάλεκτο.

Σύμφωνα με άλλη παράδοση δεν πάτησε ποτέ τούρκικο πόδι στην Ελευθέριανη εξ’ ου και η ονομασία. Στη θέση Μάρμαρα υπάρχουν ίχνη αρχαίου οικισμού. Στη θέση Αμπέλια σε επιτύμβια λαξευμένη πέτρα εντοπίστηκε η επιγραφή: Κλεόπολι χαίρε. Επίσης και σ’ άλλα σημεία επισημάνθηκαν διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα. Ενοριακός ναός είναι ο Άγιος Δημήτριος (1950) που αντικατέστησε τον παλαιότερο που φέρεται ότι κτίσθηκε το 1880.

Στον Πέρα Μαχαλά βρίσκεται ο ναός της Υπαπαντής που σήμερα λειτουργεί ως κοιμητηριακός, όπου το 1829 έγινε συνάθροιση των εκλογέων. Στου Βαρένου υπήρχε το Μετόχι του Μοναστηριού της Παναγιάς Καβαδιώτισσας, το οποίο μετάτη διάλυσή του(1833) επονόματι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, εντάχθηκε στο Μοναστήρι της Αμπελακιώτισσας. Αξιοπαρατήρητος είναι ο Πουρναρόσταλος με τη δροσερή πετρόχτιστη βρύση και τον όμορφα διαμορφωμένο χώρο.

Η Ελευθέριανη με τα ελατοδάση της και τον καστανόλογγο, τους χειμάρρους και τα φαράγγια, τη φορτωμένη παραδόσεις Δρακόβρυση, τον παλιό νερόμυλο και τις άλλες όμορφες βρύσες είναι ένα γοητευτικό καταπράσινο χωριό που αποζημιώνει τον επισκέπτη. Παραδοσιακό πανηγύρι που συγκεντρώνει πολύ κόσμο και πολλούς ξενιτεμένους Λευτεριάνους γίνεται στις 26 Ιουλίου.