Βαράσοβα

Το "Άγιον Όρος" της Αιτωλίας

Ο ορεινός όγκος της Βαράσοβας έχει κηρυχθεί ως τόπος ιστορικός και ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Οι εκκλησίες, οι μονές και τα ασκηταριά της εποχής του Βυζαντίου που αναπτύχθηκαν στις δυσπρόσιτες πλαγιές της Βαράσοβας σήμερα είναι όλα ερειπωμένα. Τα εναπομείναντα όμως στοιχεία αποδεικνύουν τη δύναμη της μοναστικής ζωής στο βουνό.

Τα σημαντικότερα δείγματα είναι:

Δυτικά της Κάτω Βασιλικής, σε χαμηλό λοφίσκο κοντά στο χωριό, νοτιοανατολικά της Βαράσοβας, υψώνονται τα ερείπια Βυζαντινού ναού, που ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο. Ο ναός είναι του 11ου αι. και παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Σχεδιασμένος με έντονη την αίσθηση της ισορροπίας και κατασκευασμένος με επιμέλεια και καλαισθησία, διατηρεί μέχρι σήμερα, μέσα από τα ερείπια του, την αρμονική σύνδεση γραμμών, γωνιών και τόξων. Λόγω της επιβλητικής δόμησης και του μεγάλου μεγέθους φαίνεται να ήταν πνευματικό και καθοδηγητικό κέντρο της περιοχής. Στη νότια απόκρημνη πλευρά της Βαράσοβας σε υψόμετρο 80 μ. περίπου από τη θάλασσα ανοίγεται ευρύχωρο βραχοσκεπές σπήλαιο στο εσωτερικό του οποίου σώζονται ερείπια βυζαντινού οργανωμένου ασκητικού συγκροτήματος αφιερωμένου στον Άγιο Νικόλαο.

Το σπήλαιο του Αγίου Νικολάου δυτικά του χωριού Κάτω Βασιλική παρόλο ότι βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση, εντυπωσιάζει με την οργάνωση που φαίνεται ότι διέθετε και το φρουριακό χαρακτήρα. Το γεγονός ότι σώζεται σημαντικό μέρος από το ναό και σε ικανοποιητική κατάσταση η δεξαμενή, δείχνει, πως το σπήλαιο εγκαταλείφθηκε πολύ αργά. Εκείνο που κάνει το μνημείο μοναδικό, όμως, είναι η ύπαρξη εγκλείστρας. Πρόκειται για ένα μικρό σπήλαιο πάνω από το μεγάλο, σε ύψος 10 μ., όπου ανέβαινε ο «έγκλειστος», μέσω μιας ξύλινης σκάλας, και παρέμενε για αρκετό διάστημα προ- κειμένου να αφοσιωθεί στην προσευχή ή τη συγγραφή κάποιου ασκητικού κειμένου. Η εγκλείστρα αυτή είναι η μοναδική που έχουμε στην Ελλάδα. Η πρόσβαση στο σπήλαιο γίνεται μόνο από τη θάλασσα. Στη ΒΑ πλευρά της Βαράσοβας ξεχωρίζει το ασκηταριό των Αγίων Πατέρων. Το σπήλαιο ήταν ζωγραφισμένο, με εικονογράφηση του 10ου – 11ου αι., αλλά από την πολύχρονη εγκατάλειψη καταστράφηκαν τα περισσότερα επιχρίσματα, συνεχίζει όμως να παρουσιάζει μεγάλο εικονογραφικό ενδιαφέρον. Ανατολικά του χωριού Περιθώρι στη δυτική πλαγιά της Βαράσοβας, σε περιοχή με πανύψηλα δέντρα και νερά βρίσκεται ερειπωμένο τα μοναστήρι του Αγίου Πέτρου. Σώζονται ερείπια μονόχωρου δρομικού ναού με τρίπλευρη αψίδα. Από την τοιχογραφία το μνημείο χρονολογείται στην υστεροβυζαντινή περίοδο και είναι το μόνο από τα μοναστήρια της Βαράσοβας που διασώζει τον περιτειχισμένο περίβολο. Στο διάσελο της Βαράσοβας και ΝΑ από τη θέση “Πηγάδι” σώζονται ερείπια ναΐσκου της Παναγίας. Το Πηγάδι βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μ. περίπου και σε στενόμακρο πλάτωμα που περιβάλλεται από βραχότοιχους και κοσμείται από αιωνόβια δρυόδενδρα. Σπήλαια – ασκηταριά υπάρχουν σε πολλές άλλες περιοχές της Βαράσοβας όπως κοντά στα χωριά Άνω Βασιλική και Γαλατάς και είναι ορατά από μακριά.