Φαμίλα

Το τοπικό διαμέρισμα της Φαμίλας αποτελείτα από δύο ορεινούς οικισμούς. Το Κλεφτάλωνο, στις δυτικές πλαγιές του καστρουμά, αντερείσματος του Οριγάνου και τη Συκιά στις ΒΑ πλαγιές του, στην αριστερή όχθη του ποταμού Πόριαρη. Μετά από απαλλοτριώσεις στη δεκαετία του 1950 του Ζευγοστασίου Πόργιαρι, που ανήκε στο Μοναστήρι της Παναγιάς Αμπελακιώτισσας, οι αγροί της κοιλάδας περιήλθαν σε Φαμιλιώτες γεωργούς.

Έτσι πέρασαν το ποτάμι, έφτιαξαν σπίτια στα χωράφια τους και μετέφεραν από το Κλεφτάλωνο την έδρα της κοινότητας στον Πόργιαρι. Στην κοιλάδα δημιουργήθηκαν δύο πεδινοί οικισμοί, Πλατανιάς (υψόμ. 300 μ.) και Καρκανιάς. Το τοπωνύμιο προήλθε από την λατινική λέξη familia (ιταλ. famiglia) που σημαίνει οικογένεια, πολυμελής οικογένεια ή άθροισμα οικογενειών που μένουν στο ίδιο μέρος // γένος. Στη Φαμίλα έδρασε έντονα το κλεφταρματολίκι την περίοδο της τουρκοκρατίας.

Η καστροεκκλησιά Σωτήρω στη Συκιά, είναι συνδεδεμένη με τον Αρματολό καπετάνιο Θανάση Σακαρέλο και ο οικισμός Κλεφτάλωνο αποτελούσε το χώρο, όπου συγκεντρώνονταν οι κλεφταρματωλοί. Η θέση “Μάρμαρα” στην Παλιοφαμίλα (πρώτο Παλιοχώρι) είναι ενδεικτική της ύπαρξης αρχαίας ζωής. Επίσης στην κοιλάδα του Πόριαρη κατά καιρούς έχουν βρεθεί διάφορα αρχαία αντικείμενα.

Φυσικά αξιοθέατα είναι οι ρεματιές Καλαγκούτα, γεμάτη από πλατάνια, κουμαριές, αρκετές σπηλιές και μικρούς καταρράκτες (κρέμαση), Κολομάρω, πλατανότοπος στέκι νεράιδων στους τοπικούς μύθους, ο Αβράδιαγος, ολοσκότεινος πάντα από τον πλατανιά, η Βρύση τ’ Αγά στη θέση Σπαθά θολωτή και πέτρινη, η Τρανή Βρύση κ.ά. Οι πλαγιές του Κουστρουμά αποτελούν φυσικό καταφύγιο πολλών ειδών άγριας ζωής όπως ζαρκάδια, αγριογούρουνα κ.ά. Στη Φαμίλα, το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, διοργανώνεται η γιορτή της πίτας όπου παρασκευάζονται και προσφέρονται παραδοσιακές πίτες και ακολουθεί γλέντι.