Βομβοκού

Στη δεξιά όχθη του ρέματος Σκα βόρεια της Ναυπάκτου βρίσκεται η Βομβοκού. Ήταν κτισμένη στη θέση Ρούγα (Παλιοχώρι) κοντά στην εκκλησία. Από το ξάγναντο η θέα προς τη θάλασσα είναι καταπληκτική. Η ετυμολογία της λέξης λόγω και της πολυτυπίας της είναι δυσχερής. Προταθείσες εκδοχές: είναι παρεφθαρμένος τύπος της λέξης Βαμβακού (καλλιέργεια βαμβακιού) αλλά τέτοια καλλιέργεια δεν τεκμηριώνεται. Επίσης ο βόμβος των κατά το μύθο μυστικών νερών, το βομβύκιον (κουκούλι), ο βόμβυκας (μεταξοσκώληκας) θα μπορούσαν να δώσουν το όνομά τους στην περιοχή. Η λέξη, όπως φαίνεται, είναι ανδρωνυμική και φανερώνει τη γυναίκα του Βομπουκά (ή Βομπουκού) ή την ασχολούμενη με τα βομπούκια (βομβύκια). Ίσως και από το μπουμπουκού (μπουμπούκι = άνθος).

Στην περιοχή Άϊ Λιας που διασχίζεται από το Ρέμα Πυργουλάκη σώζονται 7 τουλάχιστον αρχαίοι τάφοι. Δεξιά στη ράχη βρίσκεται η Στατσιόνα, γερμανικό οχυρό (παρατηρητήριο) της κατοχής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Πύργος του Κρουστάλη. Επίσης στην περιοχή σε μια λάκκα αρκετών στρεμμάτων υπάρχουν πολλές ογκώδεις πέτρες, μερικές από αυτές είναι επεξεργασμένες και ίσως εδώ υπήρχε αρχαίο λατομείο. Επίσης αρχαιότητες βρέθηκαν στη θέση Μάρμαρα ΝΔ του χωριού.

Σημαντικό μεταβυζαντινό μνημείο είναι το γυναικείο Μοναστήρι του Άϊ Γιάννη, του Τιμίου Προδρόμου με 5μελή αδελφότητα. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Οριγάνου σε απόκρημνο και ψηλό βράχο βόρεια της Βομβοκούς. Ακριβώς από κάτω βρίσκεται η χαράδρα απ’ όπου περνάει ο Σκας. Κτίσθηκε πιθανόν τον 11ο αιώνα και όπως φαίνεται από την επιγραφή ο ναός ανακαινίσθηκε “εκ βαράθρων το 1695”. Το καθολικό είναι ναός σταυροειδής τετρακιόνιος με τρούλο. Στο εσωτερικό είναι κατάγραφος με σημαντικές τοιχογραφίες. Η ζωγραφική του καθολικού, θεωρείται σημαντικό έργο τέχνης του τέλους του 17ου αιώνα. Το καθολικό περιβάλλεται από κελιά, που με τη διάταξή τους σχηματίζουν κανονικό τετράπλευρο.

Συνδεδεμένη με παραδόσεις είναι η Χρυσοσπηλιά. Την εποχή της Τουρκοκρατίας, καθώς λέει ο μύθος, οι υπόδουλοι Έλληνες που διέθεταν χρήματα και μάλιστα χρυσά νομίσματα, κατέφευγαν σε διάφορες σπηλιές της περιοχής και διέμεναν. Για τούτο και ο χώρος ονομάστηκε Χρυσοσπηλιά. Συνοικισμοί του τοπικού διαμερίσματος είναι: η Λεύκα Βομβοκούς στα ΝΔ του χωριού σε υψόμετρο 340 μ., ο Άγιος Βασίλειος (Σκανταλόλακα) και τα Μάρμαρα.