Καλαβρούζα

Η Κάτω Καλαβρούζα είναι η έδρα του τοπικού διαμερίσματος Καλαβρούζας. Σήμερα κατά μήκος της εθνικής οδού έχει σχηματισθεί ο νέος συνοικισμός Αγράμπελη (Ζελαίικα) που είναι κοντά στα Χάνια Γαβρολίμνης. Στην Κάτω Καλαβρούζα βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου. Η Καλαβρούζα (άτυπα Πάνω ή Άνω για να διακρίνεται από την Κάτω) είναι κτισμένη σε μια μισοχαράδρα της Κλόκοβας σε υψόμετρο 600 μ. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ετυμολογία της λέξης. Το πιθανότερο είναι να προέρχεται από παρωνύμιο Καλαβρούζος.

Το όρος Κλόκοβα στη νότια πλευρά του είναι κρημνώδες, ενώ στη βορεινή το ανάγλυφό του είναι πιο ήπιο, αφού το υψόμετρο χαμηλώνει και η βλάστηση είναι πιο πυκνή. Στην περιφέρειά της Άνω Καλαβρούζας είχαν αναπτυχθεί κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή διάφοροι οικισμοί. Σέρσενα ή Σέρσενο μεταξύ Παλιοκαρυάς και Αγίας Κυριακής (1485), Λιβάδι της Κλόκοβας (1485, 1650) ανάμεσα στην Άνω Καλαβρούζα και τον Αγραπιδόκαμπο, Δράμεσχη (Τράμεση) (1485) στην κορυφογραμμή μεταξύ Καλαβρούζας και Αγραπιδόκαμπου, Παλιοκαλαβρούζα στην Παλιοκαρυά κάπου 1,5 ώρα πάνω από την σημερινή Άνω Καλαβρούζα. Επίσης Μασέοι (Μάζι) βόρεια της Μαμάκως (1485) του Δημοτικού Διαμερίσματος Μακύνειας του Δήμου Αντιρρίου. Η Καλαβρούζα διαμορφώθηκε μεταπαναστατικά μετά την εγκατάλειψη της Παλιοκαλαβρούζας.

Οι παραδόσεις μιλάνε ότι στην ευρύτερη περιοχή της Κλόκοβας υπήρχαν κατά την τουρκοκρατία 72 χωριά που “αφάν’σε το στοιχειό”, η προσωποποίηση του κατακτητή. Θρυλική η μάχη της Καλαβρούζας με τον αντιστράτηγο Δήμο Τσέλιο (29 Δεκ. 1824). Πολλά μπορεί να δει ο περιηγητής στην Κλόκοβα. Ερείπια μεσαιωνικών χωριών, τις πετρόκτιστες στρούγκες στη Λούτσα και τη Βατόλακα και αλλού, τον Άϊ Θανάση (1868) που είναι και ενοριακός ναός στην Άνω Καλαβρούζα, την Αγία Κυριακή στα Πεζούλια που γιορτάζουν οι Καλαβρουζιώτες κάθε χρόνο στις 7 Ιουλίου το θαύμα της διάσωσης από τους κατακτητές, στα Λιβαδάκια την Αγία Παρασκευή, στην κορυφή του βουνού “Παπάδες” τα ερείπια του Άϊ Λια και στα σύνορα των 3 Δήμων την εκκλησία της Ανάληψης.

Ο πεζοπόρος στα καλαβρουζιώτικα μονοπάτια έχει πολλά να δει και ιδιαίτερα να απολαύσει έναν εκτεταμένο ορίζοντα. Ανεβαίνοντας από την Καλαβρούζα στην Παλαιοκαλαβρούζα βρίσκεται στην καρδιά της Κλόκοβας με ένα μεγάλου ενδιαφέροντος οικοσύστημα χλωρίδας και πανίδας. Πρόσφατα στην Καλαβρούζα με χρημαοδότηση από το πρόγραμμα Leɑder+ μέσω της Αιτωλικής Αναπτυξιακής Α.Ε. Ο.Τ.Α. δημιουργήθηκε Λαογραφικό Μουσείο από τον τοπικό Εκπολιτιστικό Σύλλογο.